thema VII - VIII - XVI
Velmolen OostAan de verlengde Velmolen in Uden staan de eerste strakke, met witte kubistische volumes vormgegeven woningen en kantoorgebouwen.
Uitgangspunt bij de ontwerpen voor de uitbreiding van deze wijk is dat de architectuur van Velmolen-Oost een modern karakter krijgt, met een menselijke maat en een vriendelijke uitstraling. De wijk wordt gekenmerkt door rechte vormen, maar er is naast energie efficiëntie veel aandacht voor ecologie binnen het definitieve ontwerpplan. In de nieuwe wijk Velmolen zullen in totaal 632 huizen worden gebouwd: verschillende typen twee-onder-één-kap-woningen, geschakelde woningen en patiowoningen. De gemeente Uden schreef een ontwerpwedstrijd uit voor wat de meest duurzame woonwijk moet worden. Drie bekroonde inzenders mochten hun ontwerp voor Velmolen Oost uitwerken: IRIS Vastgoed, Leenders architecten en Haegens Vastgoed.
IRIS Vastgoed ontwierp deze ecologische wijk met 70 woningen, maar werd niet gekozen.
De gemeente gaf de voorkeur aan de ontwerpen van Leenders Architecten (67 woningen, diverse types) en Bonnemayer Architecten (30 geschakelde woningen) voor Velmolen Oost. Deze neomodernististische ontwerpen passen beter bij de functionalistische stijl van de wijk.
Bonnemayer architecten bouwde in Velmolen II sociale huurwoningen, 30 aangeschakelde woningen verdeeld over 3 linten, en centraal 8 patiowoningen. In de planvorming waren efficiënte plattegronden, weinig verlies aan verkeersruimte en individuele herkenbaarheid van de woning uitgangspunt. Dit laatste komt tot uitdrukking in de terug liggende entree, die doorloopt in een pui op de eerste verdieping. Alle individuele woningen zijn om en om een muurdikte verschoven ten opzichte van de rooilijn. Daarnaast is iedere woning voorzien van een losstaande opbouw. Ook hier is gebruik gemaakt van duurzame zonne-energie: tussen de opbouw zijn zonnepanelen aangebracht. Duurzame installaties in de woningen kosten minder energie en geven een lagere CO²-uitstoot.
 |
| ontwerpen: Leenders architecten |
Op de woonblokken zijn zonnepanelen aangebracht en zo geplaatst dat zij optimaal profiteren van zonne-energie, de woningen hebben daarnaast warmtepompen met warmte- en koude-opslag. Onder verhoogde daken zijn de gevels transparant gehouden om optimaal te kunnen profiteren van passieve zonne-energie. De op het zuiden gerichte daken zijn groot genoeg om met zonnecollectoren en PV cellen in de eigen energiebehoefte te voorzien.
De neomodernistische architectuur heeft stevige, duidelijke bouwmassa's, overstekken, afwisselend en duurzaam materiaal gebruik. Er is contrast aangebracht met lichte en zware materialen en met lichte en donkere kleuren. De bouwstijl biedt niet direct een reclameplaatje van een op het oog duurzame wijk, maar duurzaamheid was een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerp. 
Aan de wijk wordt symboliek toegevoegd door het planten van kersenbomen, zowel in de straten als in het naastgelegen park. Daarmee wordt gerefereerd aan het kersendorp dat Uden van oudsher is.
 |
| ontwerpen: Bonnemayer architecten |
De baksteen heeft een warme tint, de zijwanden van de opbouw en de bergingen zijn voorzien van gepotdekselde cempanel panelen in een lichte, gele tint. In alle ontwerpen voor de wijkuitbreiding zijn de witte baksteenwanden losgelaten om een warmere uitstraling te creëren. De strakke, functionalistische vormgeving is wel doorgevoerd.
ecologie
De waterhuishouding in de wijk wordt gestuurd door een zogeheten waterbuffering in de vorm van een wadi. Halfverhardingen zorgen voor maximale infiltratie van regenwater, de wadi zorgt voor biodiversiteit.
Klei en leem zijn van oudsher -zowel gebakken als ongebakken- de eerste bouwmaterialen. Overal ter wereld is het te vinden, gemengd met water is het gemakkelijk te vormen en wordt daarom op allerlei manieren toegepast. Het nadeel van ongebakken klei is wel dat het krimpt en uitzet bij een wisselend vochtgehalte. Daarom worden frames en middelen als kalk, stro, riet, lijm, bijenwas of plantaardige olie toegevoegd. Het Topkapi Paleis in Istanbul wordt verstevigd door de toevoeging van eiwit aan de muur.
Van oudsher wordt leem gebruikt als stuc- en afwerkingsmateriaal. In Mali is de moskee van Djenné zelfs helemaal uit leem opgetrokken. Het stadje was vroeger een belangrijke handelspost, maar nu vooral een toeristische attractie. De moskee is het grootste uit leem opgetrokken gebouw ter wereld. Bij regen lost het gebouw echter op. De traditie is daarom dat ieder jaar voor het regenseizoen alle inwoners uit de stad gezamenlijk hun moskee opnieuw bepleisteren met leem, onder leiding van metselaars. Ieder deel van de stad heeft zijn eigen metselaar, samen met de bewoners voorzien zij met blote handen het grote bouwwerk van een nieuwe pleisterlaag. De moskee heeft daarom een ingebouwde steiger, de houten balken die als frame voor het gebouw dienen steken overal iets uit zodat men daarop kan staan.
stro- en hennephuizen
ecologie
De waterhuishouding in de wijk wordt gestuurd door een zogeheten waterbuffering in de vorm van een wadi. Halfverhardingen zorgen voor maximale infiltratie van regenwater, de wadi zorgt voor biodiversiteit.
Met wadi's krijgt de wijk een natte en een droge biotoop die de biodiversiteit versterkt. Groenbeplanting moet het geluid van vliegverkeer weren, de lucht zuiveren en zorgen voor natuurlijke warmtewering bij woningen en parkeerplaatsen in de zomermaanden. Een groene route voor langzaam verkeer leidt naar het toekomstige park.
Verantwoord verbouwen heeft de toekomst. Dat we duurzaam moeten verbouwen voor een beter milieu is duidelijk. Ook merken particulieren, maar ook woningbouwverenigingen iedere dag dat de grondstoffen duurder (want schaarser) worden. Particulieren die zonnepanelen aanschaffen om in hun eigen energiebehoefte te voorzien, kunnen op dit moment nog 15% van het aankoopbedrag terugkrijgen.
Verantwoord verbouwen heeft de toekomst. Dat we duurzaam moeten verbouwen voor een beter milieu is duidelijk. Ook merken particulieren, maar ook woningbouwverenigingen iedere dag dat de grondstoffen duurder (want schaarser) worden. Particulieren die zonnepanelen aanschaffen om in hun eigen energiebehoefte te voorzien, kunnen op dit moment nog 15% van het aankoopbedrag terugkrijgen.
Installatie van warmtepompen met grond warmte wisselaar en lage temperatuur verwarming zijn stappen in de goede richting. Het is ook mogelijk om ‘warmtebeelden’ te maken van gevels. In één oogopslag is op deze opnames te zien waar er warmte uit een woning lekt. Particulieren zouden na zo'n onderzoek isolatieadvies aan kunnen vragen.
natuurlijke materialen
Klei en leem zijn van oudsher -zowel gebakken als ongebakken- de eerste bouwmaterialen. Overal ter wereld is het te vinden, gemengd met water is het gemakkelijk te vormen en wordt daarom op allerlei manieren toegepast. Het nadeel van ongebakken klei is wel dat het krimpt en uitzet bij een wisselend vochtgehalte. Daarom worden frames en middelen als kalk, stro, riet, lijm, bijenwas of plantaardige olie toegevoegd. Het Topkapi Paleis in Istanbul wordt verstevigd door de toevoeging van eiwit aan de muur.
Aarde isoleert goed en kan tegen vuur, de grootste vijand is echter water. De beschermende pleisterlaag, meestal van leem, moet daarom regelmatig opnieuw aangebracht worden. In het materiaal kunnen daarbij gemakkelijk decoraties worden aangebracht.
Van oudsher wordt leem gebruikt als stuc- en afwerkingsmateriaal. In Mali is de moskee van Djenné zelfs helemaal uit leem opgetrokken. Het stadje was vroeger een belangrijke handelspost, maar nu vooral een toeristische attractie. De moskee is het grootste uit leem opgetrokken gebouw ter wereld. Bij regen lost het gebouw echter op. De traditie is daarom dat ieder jaar voor het regenseizoen alle inwoners uit de stad gezamenlijk hun moskee opnieuw bepleisteren met leem, onder leiding van metselaars. Ieder deel van de stad heeft zijn eigen metselaar, samen met de bewoners voorzien zij met blote handen het grote bouwwerk van een nieuwe pleisterlaag. De moskee heeft daarom een ingebouwde steiger, de houten balken die als frame voor het gebouw dienen steken overal iets uit zodat men daarop kan staan. 
Niet alleen de moskee is gemaakt van leem, de hele stad bestaat uit aarde. Om deze reden staat de 'modderstad' Djenné op de werelderfgoedlijst. Dit brengt ook het dilemma met zich mee dat er niets mag veranderen aan het straatbeeld.
traditonele leemsteen wordt niet gebakken, maar gedroogd in de zon
stro- en hennephuizen
In de omgeving van Djenné wordt rijst veel verbouwd, de leem wordt daar versterkt met rijstvezels. In Nederland is één van de manieren om milieuvriendelijk te bouwen het toepassen van strobalen. Stro is een goedkoop agrarisch restproduct. Het verbouwen en oogsten van stro kost minder energie dan de productie van ander bouwmateriaal. Stro groeit snel en is natuurlijk, biologisch afbreekbaar, isoleert goed en in droge vorm heel lang bruikbaar. Door de afmeting van geperste strobalen worden muren dikker dan gebruikelijk, maar bieden een veel hogere isolatiewaarde. Een goed gebouwd strobalenhuis kan met weinig energie verwarmd worden en blijft in de zomer koel. Ook komen er minder broeikasgassen vrij dan bij een gemetseld huis. Het CBS heeft berekend dat de bouw van honderd vierkante meter strobouw buitenmuur een besparing oplevert van 18 ton CO2, het schadelijke koolstofdioxide. Dat is evenveel als de CO2-uitstoot van een gemiddeld huishouden in tweeënhalf jaar.
Dit strobalenhuis in Ouwerkerk, Zeeland, werd in 1999 opgeleverd.
Onder een dak met brede overstek, en afgewerkt met leem of kalk kan een strobalenhuis eeuwen blijven staan. Het biedt mogelijkheden voor allerlei stijlen: van organisch, golvend en rond, tot strak en glad. Strobalenbouw is een techniek die nu zo ver tot ontwikkeling is gekomen dat het een plezierig binnenklimaat biedt, hoge isolatiewaarden haalbaar maakt en goed in de cradle to cradle kringloop past.
Daarnaast wordt er geëxperimenteerd met een combinatie van stro en wilgentenen als duurzaam en natuurlijk bouwmateriaal. Moderne, prefab stro-elementen worden daarbij in houtskelet constructies verwerkt. Platen van geperst tarwestro kunnen zowel binnen als buiten toegepast worden.
Onder een dak met brede overstek, en afgewerkt met leem of kalk kan een strobalenhuis eeuwen blijven staan. Het biedt mogelijkheden voor allerlei stijlen: van organisch, golvend en rond, tot strak en glad. Strobalenbouw is een techniek die nu zo ver tot ontwikkeling is gekomen dat het een plezierig binnenklimaat biedt, hoge isolatiewaarden haalbaar maakt en goed in de cradle to cradle kringloop past.
Daarnaast wordt er geëxperimenteerd met een combinatie van stro en wilgentenen als duurzaam en natuurlijk bouwmateriaal. Moderne, prefab stro-elementen worden daarbij in houtskelet constructies verwerkt. Platen van geperst tarwestro kunnen zowel binnen als buiten toegepast worden.
Ook vezelhennep is een gewas dat milieuvriendelijk te telen is zonder bestrijdingsmiddelen. Het blad levert eiwitten voor veevoer, maar daarnaast kunnen de vezels gebruikt worden als isolatiemateriaal en de houtige delen als bouwmateriaal.
Een ander natuurlijk afwerkingsmateriaal is Tadelakt, een waterafstotende stuc op basis van kalk, die binnen en buiten toepasbaar is. Tadelakt is geschikt voor badkamerwanden, wasmeubels, baden, maar ook voor wandafwerking in de keuken. Je kunt met tadelakt bijna elke vorm maken die maar denkbaar is. Het resultaat heeft wel iets van natuursteen. De tadelakt wordt gewonnen in Marrakech (Marokko) en daar gebrand voordat er in Nederland kleurpigmenten aan toegevoegd worden. Tadelakt betekend vrij vertaald 'inwrijven of inmasseren'. Het wordt waterafstotend en glanzend gemaakt door het inwrijven met een mengsel van olijfzeep met water. De tadelakt gaat er door deze behandeling steeds levendiger uitzien. Het is arbeidsintensief materiaal, maar puur natuur en heeft vele mogelijkheden.
Een ander natuurlijk afwerkingsmateriaal is Tadelakt, een waterafstotende stuc op basis van kalk, die binnen en buiten toepasbaar is. Tadelakt is geschikt voor badkamerwanden, wasmeubels, baden, maar ook voor wandafwerking in de keuken. Je kunt met tadelakt bijna elke vorm maken die maar denkbaar is. Het resultaat heeft wel iets van natuursteen. De tadelakt wordt gewonnen in Marrakech (Marokko) en daar gebrand voordat er in Nederland kleurpigmenten aan toegevoegd worden. Tadelakt betekend vrij vertaald 'inwrijven of inmasseren'. Het wordt waterafstotend en glanzend gemaakt door het inwrijven met een mengsel van olijfzeep met water. De tadelakt gaat er door deze behandeling steeds levendiger uitzien. Het is arbeidsintensief materiaal, maar puur natuur en heeft vele mogelijkheden.
